Vooruitzien: Kerken en Mensen met een Verstandelijke Beperking in Friesland

In het najaar 2022/voorjaar 2023 heeft de KMVH Friesland onderzoek laten doen door de Protestantse Theologische Universiteit naar de stand van zaken van de verbinding van geloofsgemeenschappen met mensen met een verstandelijke beperking. De KMVH heeft ten doel die verbinding te bevorderen. Met dit onderzoek wil de KMVH vooruitkijken en nieuw beleid ontwikkelen. De onderzoeksvraag luidt: Hoe evalueren vrijwilligers en predikanten/voorgangers de huidige relatie tussen geloofsgemeenschappen en mensen met een verstandelijke beperking met het oog op de toekomst? 28 vrijwilligers en 28 voorgangers uit de Protestantse Kerk in Nederland, de Rooms-katholieke Kerk, Unie van Baptistengemeenten in Nederland en de Nederlandse Gereformeerde Kerken (ten tijde van het rapport nog ‘Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt’) namen deel aan een online vragenlijst met gesloten en open vragen. Twee coördinatoren van het Scheepsmaatjesproject werden geïnterviewd. Uit de gegevens blijkt dat op veel plekken in Friesland binnen de kerken bewust verbinding wordt gelegd met mensen met een verstandelijke beperking. De meeste activiteiten die worden georganiseerd hebben geloofsondersteuning ten doel: vieringen, Bijbel- en catechesegroepen, zangmomenten. Een kleiner aantal van de activiteiten heeft een sociale spits: maatjes zijn voor elkaar, muziekavonden, creatieve middagen. Scheepsmaatjesdagen combineren beide doelstellingen: op deze dagen wordt een leuk gezamenlijk uitje gecombineerd met maaltijd en viering en staat een Bijbels thema centraal. De vrijwilligers ervaren veel plezier en inspiratie aan hun ontmoetingen met mensen met een beperking. Ze doen dit werk niet alleen uit geloofsmotieven of sociale motieven, maar ook omdat ze er persoonlijk veel vreugde aan ontlenen. Ze doen dit werk voor langere tijd, tonen daarin hun trouw, en ze voelen zich voldoende gesteund door en ingebed in de geloofsgemeenschap. De meeste voorgangers hebben contacten met mensen met een verstandelijke beperkingen, via de vieringen of via het pastoraat. Een kleine groep heeft ook contact met zorginstellingen waar sommige mensen met een verstandelijke beperking wonen. In 40% van de geloofsgemeenschappen wordt in de activiteiten bijzondere aandacht geschonken aan mensen met een verstandelijke beperking. Vrijwilligers en voorgangers vinden het belangrijk dat er vanuit de geloofsgemeenschap aandacht is voor mensen met een verstandelijke beperking en voor gezinnen met een kind met een verstandelijke beperking. De helft van hen vindt dat dat nu te weinig het geval is. Er worden allerlei suggesties gedaan om die aandacht meer vorm te geven. Men ziet veel kansen.
3
In de theologische visie op inclusie van mensen met een verstandelijke beperking heeft het thema van zorgen voor kwetsbare medemensen de overhand. Het perspectief dat in een gemeente de talenten van alle leden zichtbaar zouden moeten worden ontbreekt vrijwel volledig als motief om de betrokkenheid op elkaar vorm te geven.
Groot zorgpunt is de hoge leeftijd van de vrijwilligers – en het ontbreken van relatief jonge vrijwilligers (onder de 50 jaar) waardoor het werk in de toekomst in gevaar komt. Een van de drie regio’s van het Scheepsmaatjesproject geeft aan om die redenen te moeten stoppen met het werk. In 1/3 van de bevraagde geloofsgemeenschappen zijn nu al zorgen over het aantal vrijwilligers, en op sommige plaatsen is het een acuut probleem. De onderzoeker geeft 5 aanbevelingen:
1. Versterk als KMVH de eigen positie en rol binnen de geloofsgemeenschappen
2. Kies voor bewustmaken, agenderen en voorlichten
3. Stimuleer theologische reflectie op inclusie van mensen met een beperking en gemeenschapsvorming
4. Zet in op vergroting van het aantal vrijwilligers, met name jongeren
5. Versterk het bestuur van de KMVH en realiseer inzet van een beroepskracht