Blanke broeders zwarte vreemden: de Nederlandse Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerken in Nederland en de apartheid in Zuid-Afrika

Jaren geleden stond ik tussen de mensen op het volgepakte Leidseplein in Amsterdam en keek vol verwachting omhoog naar het balkon van de Stadsschouwburg. Als een vleesgeworden droom verscheen daar de man die door zijn lange gevangenschap de grootste mythe van de strijd tegen apartheid was: Nelson Mandela. Sommigen schoten vol toen hij zijn dank betuigde aan de Nederlandse bevolking voor haar bijdrage aan de strijd tegen apartheid. Paul Kruger dankte een krappe eeuw eerder eveneens het Nederlandse volk voor de steun aan de strijd van de Afrikaners in de Boerenoorlogen, nadat hij, aldus het verhaal, dankzij een schip van koningin Wilhelmina op het nippertje aan de Engelse tegenstanders was ontsnapt. Er lijkt geen grotere tegenstelling denkbaar dan die tussen de zwarte activist tegen apartheid en de witte Afrikaner die symbool staat voor het gehate apartheidssysteem. Reden genoeg om de volgende vraag te stellen: hoe komt het dat de oude verbondenheid met de Afrikaners, broeders in het calvinistische geloof, is ingeruild voor solidariteit met de ons vooral vreemde zwarte Zuid-Afrikanen?
Die vraag ligt ten grondslag aan dit onderzoek.